KAMBİYO MUAMELELERİNDE VERGİ ARTIŞI (TOBİN VERGİSİ)

24/05/2020 tarih ve 31136 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan,  23/05/2020 tarih ve 2020/2568 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile (Geçerlilik tarihi: 24.05.2020)  6802 sayılı Gider Vergileri Kanununun 33 üncü maddesinde yer alan banka ve sigorta muameleleri vergisi nispetlerinin tespitine ilişkin 28/8/1998 tarihli ve 98/11591 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının eki Kararın 1 inci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendinde değişiklik yapılmış olup, söz konusu değişiklik ile banka ve sigorta muameleleri vergisi oranı kambiyo muamelelerinde satış tutarı üzerinden yüzde 1, aşağıda sayılan kambiyo muamelelerinde ise satış tutarı üzerinden sıfır olarak tespit edilmiştir.

1) Bankalar ile yetkili müesseselerin kendi aralarında veya birbirlerine yaptıkları kambiyo satışları,

2)Hazine ve Maliye Bakanlığına yapılan kambiyo satışları,

3)Döviz kredisinin ödenmesine yönelik olarak, döviz kredisi kullanılan ya da kullanımına aracılık eden banka tarafından kredi borçlusuna yapılan kambiyo satışları,

4)Sanayi sicil belgesini haiz işletmelere yapılan kambiyo satışları,

5)İhracatçı Birliklerine üye olan ihracatçılara yapılan kambiyo satışları.

TOBİN VERGİSİ NEDİR?

Tobin Vergisi, uluslararası döviz piyasasındaki spekülatif amaçlı sermaye hareketlerinin yol açtığı iktisadi ve finansal dalgalanmaların önlenmesi amacıyla kambiyo işlemlerinden alınması öngörülen vergidir. Dünya ekonomisinin küreselleşmesiyle birlikte sermaye hareketlerinin hız kazanmıştır. Sermaye hareketlerinin kazanması beraberinde önceden öngörülmeyen krizlerle karşılaşma ihtimalini artırmıştır. Sermayenin hız ve tutarına müdahale etmek giderek azalmıştır.

Amerikalı Nobel ödülü sahibi James Tobin tarafından 1972 yılında döviz işlemleri üzerinde spekülatif amaçlı hareketlerin engellenmesi adına bir mali işlem vergisi önerilmiştir. Bu vergi türünde döviz alım ve satımında % 0,1 ila 0,5 arasında değişen oranlı bir vergi alınması düşünülmüştür. Önerilen bu vergi türü, iktisatçılar tarafından geliştirilerek spekülatif amaçlı kar elde edilebilecek tüm piyasalara uygulanması planlanmıştır.

Yatırımcının portföyünde bulunan döviz tutarının elde tutulma süresi uzadığında düşük oranlı verginin önemli bir maliyeti olmayacaktır. Ancak, düzenli olarak kısa vadeli spekülatif amaçlı kar elde etmek isteyen yatırımcılar için işlem miktarı yüksek olacağından, düşük oranlı bu vergi önemli bir maliyet yaratacaktır. Bundaki amaç, sermayenin hareket hızının kontrol altına alınması ve öngörülmeyen finansal krizlerin engellenmesine destek olmaktır.

Tobin Vergisinin temel amacı vergi geliri yaratılması değildir. Buna karşın, finans piyasalarındaki işlem hacmi ve miktarı göz önünde alındığında, önemli tutarda vergi geliri söz konusu olabilecektir.

Öte yandan; vergi oranının düşük belirlenmesi durumunda verginin caydırıcı etkisi azalacaktır. Vergi oranının yüksek belirlenmesi durumunda ise, ortaya çıkan aşırı stabilizasyon piyasaların daralması sonucunu doğurabilecektir.

Nihayetinde; 6802 sayılı Gider Vergileri Kanununun 33 üncü maddesinde yer alan kambiyo muamelelerinden alınan vergi, bir tobin vergisidir.

Peki, bu önlemler dolarizasyonu ve spekülatif amaçlı döviz alım satımını önleyebilir mi?

Özellikle, volatilitenin (*) yüksek olduğu dönemlerde, kısa vadeli spekülatif amaçlı döviz alım satımlarda işlem miktarının yüksekliği dikkate alındığında, yüksek vergi oranlarının etkili olması düşünülebilir. Ancak, dolarizasyon konusunda yeterince etkili olmayacağı öngörülmektedir. Bunun en büyük nedeni, kişilerin gelecekle ilgili kaygılarıdır. İleriye doğru öngörü belirsizliği içinde bulunan kişiler, alternatif yatırımlar yerine güvenli liman olarak dövizi seçmektedirler ve bu normal bir durumdur. Kişilerin çoğu, kısa vadeli  spekülatif  amaçlı döviz alım satımında bulunmamakta olup, birikimlerini dövizde tutarak değerini korumak ve kendilerini güvencede hissetmek istemektedirler. Nitekim; yüksek faiz getirili cazip alternatif yatırımlara karşı, dolarizasyonun giderek artması bunun göstergesidir.

(*) Volatilite; finansal piyasalarda belirli bir ürünün belirli bir zaman içerisinde fiyatında yaşanan oynaklığıdır.

Düzenlemeden önemli bir vergi geliri amaçlanmakta mıdır?

Siyasi irade, düzenlemenin amacının spekülatif amaçlı döviz alım satımının önlenmesi olduğunu açıklasa da, bütçe açığının yüksekliği karşısında, miktar ne olursa olsun yaratılacak gelir önemli olmaktadır.

VMV